No products in the cart.
توانایی تدوین و تنظیم مجدد تصاویر و عکس‌ها برای خلق یک داستان یکی از جنبه‌های اساسی رسانه فیلم می‌باشد. مورد حائز اهمیت این است که فیلم در نهایت و بعد از تدوین هم موثر و هم کارآمد باشد. در این راستا مونتاژ یکی از مفیدترین ابزارهایی است که سازندگان فیلم برای اجرای این کار در دست دارند. به عبارتی می‌توان مونتاژ فیلم را یکی از تکنیک‌های تدوین غیر تداومی و یکی از مهمترین ابزارهای فیلم‌سازی دانست. برای یافتن پاسخ سوالات مونتاژ چیست؟ سازندگان فیلم چگونه از این تکنیک استفاده می‌کنند؟ با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.
مونتاژ (Montage-séquence) واژه‌ای است که از زبان فرانسه گرفته شده است و به معنای “ویرایش” می‌باشد. مونتاژ تکنیکی در ایجاد فیلم است که مجموعه‌ای از تصاویر مجزا، ثابت و متحرک را به صورت فشرده و در یک قطعه زمانی، مکانی و همراه با اطلاعاتی مرتبط و به صورت پیوسته در کنار یکدیگر قرار می‌دهد. به این ترتیب تدوین فیلم با بکارگیری تکنیک مونتاژ، به فیلم‌سازان کمک می‌کند تا با قرار دادن تصاویر مختلف و فیلم‌های آرشیوی یا غیر آرشیوی در کنار هم، فشرده‌سازی زمان از طریق تدوین و ترکیب چند داستان با یکدیگر، اطلاعات زیادی را در مدت زمان کوتاه‌تری به مخاطبان منتقل کنند.
عمل مونتاژ فیلم غالبا با این هدف انجام می‌شود که گذر زمان در فیلم به ذهن خطور کند. البته در موارد خاصی همچون نظریه شوروی، از مونتاژ به منظور ایجاد اشاره‌های معنایی و تداعی معنا استفاده می‌شد. از دهه 1930 تا 1950، مونتاژ سکانس‌بندی شده به شکل موسیقی و برخی جلوه‌های مجازی خاص نظیر محو کردن، دیزالو، دو نیم کردن پرده و نمایش دوگانه یا سه‌گانه نشان داده می‌شد. در آن دوره این کار در اکثر موارد توسط فردی غیر از کارگردان یا تدوینگر فیلم صورت می‌گرفت.
تکنیک‌های رایج مونتاژ در سینمای امروز که تدوینگرها و فیلم‌سازان از آنها استفاده می‌کنند. شامل موارد زیر می‌باشد:
مسیر فیلم‌سازی در سینما با ظهور جنبش مونتاژ شوروی و حضور چهره‌‌های برجسته‌ای همچون لو کوله‌شف، وسوالد پودوفکین، ژیگا ورتوف و البته سرگئی میخایلوویچ آیزنشتاین به شکل فوق العاده‌ای تغییر کرد. مهمترین نقطه اشتراک این فیلم‌سازان مطرح اهمیت تدوین در خلق آثار سینمایی بود.
از دید این افراد نماها تنها عامل تبدیل سینما به هنر نبودند، بلکه نحوه‌ی ایجاد ارتباط بین نماها اتفاقی بود که در این مسیر رخ داد و سینما را به یک هنر تبدیل کرد. به عبارتی دیدگاه مونتاژ محوری بود که برای اولین بار راهی برای اثبات بعد هنری سینما پیدا کرد.
بدون شک “آیزنشتاین” مهمترین نظریه‌پرداز و فیلمساز این جنبش محسوب می‌شود. او از “کوله شف” و “پودوفکین” که نما را همچون “آجر” و فیلم‌سازی را همچون “روی هم قرار دادن آجرها” می‌پنداشتند، انتقاد کرد. از دیدگاه آیزنشتاین مونتاژ فیلم یک خلاقیت است که در سایر هنرها نظیر نمایش، شعر و نقاشی نیز وجود دارد.
در دو کتاب “درک فیلم” و “شکل فیلم” مجموعه نظریات آیزنشتاین به نگارش در آمده است. نظریات آیزنشتاین همچنان پس از گذشت سال‌ها جزء مهمترین نظریات سینمایی محسوب می‌شود و علاقه‌مندان زیادی دارد.
در این بخش مقاله انواع مونتاژ فیلم را معرفی کرده و می‌گوییم هرکدام چه کارایی دارند.
مونتاژ طولی ساده‌ترین نوع مونتاژ فیلم است. این روش برپایه طول و زمان پلان‌ها می‌باشد و کاهش و افزایش زمانی که در هر پلان جریان دارد، روی ریتم فیلم تاثیر می‌گذارد. نکته قابل توجه این نوع مونتاژ این است که هنگام برش زدن به محتوای درون پلان توجه نمی‌شود.
می‌توان مونتاژ ریتمیک را تکمیل شده مونتاژ متریک دانست با این تفاوت که به محتوای درون پلان‌ها توجه می‌شود.
مونتاژ لحنی همانطور که از نام آن مشخص است، بر پایه لحن پلان می‌باشد و ارتباطی با زمان پلان‌ها ندارد. نورپردازی، سایه و شکل‌های موجود در فریم از جمله مواردی هستند که لحن آن را تشکیل می‌دهد. با توجه به واکنش‌های احساسی که این روش در تماشاگران ایجاد می‌کند، می‌توان گفت در مقایسه با مونتاژ متریک و ریتمیک پیچیده‌تر است. برش زدن به پلان‌هایی با لحن متفاوت باعث ایجاد تز و آنتی تز بر پایه دیالکتیک مارکسیستی می‌شود.
پیچیده‌ترین نوع مونتاژ فیلم را می‌توان مونتاژ فرالحنی دانست، زیرا در این نوع ترکیبی از هر سه نوع مونتاژ ریتمیک، متریک و تونال در سکانس‌های طولانی‌تر استفاده می‌شود.
نوع “روشنفکرانه” از جالب‌ترین انواع مونتاژ فیلم می‌باشد و بسیار مورد علاقه آیزنشتاین بوده است. برخلاف روشهای قبل که هدف تاثیر بر احساسات مخاطب بود، در این روش با کنار هم قرار دادن پلان‌های مختلف مفهومی ساخته می‌شود که به تنهایی در یک پلان قابل فهم نیست.
برای پاسخ به این سوال که مونتاژ در فیلم‌سازی چه کاربردی دارد؟ باید بگوییم که استفاده از این تکنیک به ژانر فیلم و اطلاعاتی که قرار است به مخاطب منتقل شود، بستگی دارد. در ادامه برخی از کاربردهای رایج مونتاژ فیلم را معرفی می‌کنیم:
به کمک مونتاژ می‌توان زمان فیلم را فشرده کرد و اطلاعات زیادی را در مدت زمان کوتاه‌تری به مخاطبان ارائه داد. تدوین از طریق تکنیک مونتاژ با فشرده شدن زمان بسیار کارآمد شد. به این ترتیب می‌توان به کمک مونتاژ فیلم، سکانس‌هایی که هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی سال‌ها را نمایش می‌دهند در کمتر از یک دقیقه روی صفحه ظاهر کرد.
نمونه بارز این تکنیک را می‌توانید در انیمیشن مشهور “Up” مشاهده کنید. در این انیمیشن صحنه آغازین کل عمر یک عشق را در چند دقیقه احساسی تعریف می‌کند.
در فیلم‌های کمدی بطور موثر از مونتاژ برای نمایش جلوه کمدی استفاده می‌شود.
در برخی فیلم‌ها، فیلم‌سازان باید در زمان کوتاهی تغییر و رشد یک شخصیت را نمایش دهند. این امر در تنظیم سایر بخش‌های فیلم اهمیت زیادی دارد. در نتیجه فیلم‌سازان برای این بخش از مونتاژ استفاده می‌کنند. فیلم “راکی” کلاسیک‌ترین مثال در این بخش می‌باشد. در فیلم “مولان” نیز صحنه‌ای از مبارزه و ناامید نشدن را در کمتر از چند دقیقه نمایش می‌دهد که شخصیت‌ها برای جنگ تمرین می‌کنند، آنها ناامید کننده شروع می‌کنند و به عنوان رزمندگان به پایان می‌رسند.
گشتالت (Gestalt) واژه‌ای آلمانی و به معنای شکل، کل و فرم می‌باشد. براساس این تئوری کل از مجموع اعضا، بزرگتر است، یعنی باوجود اینکه هر قسمت خاص معنای ویژه‌ای دارد ساختار کل می‌تواند به آن معنای کامل‌تری ببخشد. بنابراین در فیلم‌سازی با استفاده از مونتاژ عکس‌های مختلف می‌توانند منجر به گشتالت شوند. زیرا مونتاژ فیلم می‌تواند تصویر بهتری از جهان یا شخصیت‌های فیلم به مخاطب ارائه دهد.
فیلم‌هایی که دارای چندین خط داستانی هستند، اغلب روایت‌های مختلف یک صحنه باید در هم آمیخته شوند. در نتیجه مونتاژ می‌تواند موضوع فیلم را در یک صحنه به یک مکان مثلا خانه برسانند. همچنین می‌تواند به منظور افزایش شدت یک نقطه اصلی طرح استفاده شود و روی هر شخصیتی در هر خط داستانی تأثیر بگذارد.
“کنار هم قرار گرفتن” موضوعی است که از زمانی که تئوری مونتاژ شوروی مشهور شد، در مونتاژ مورد استفاده قرار گرفت. نحوه چیدمان و کنار هم قرار گرفتن تصاویر به شدت در معنا و اطلاعاتی که در قالب فیلم منتشر می‌شوند، تاثیر دارند. این اساس اثر “کولشوف” است.
برای نمونه “صحنه تعمید از فیلم پدرخوانده” مشهورترین صحنه‌ای است که از این تاثیر استفاده می‌کند. در این صحنه عکس‌های ترور رهبران مختلف مافیا را با غسل تعمید برادرزاده مایکل کورلئونه ویرایش و تنظیم شده‌اند تا مخاطب از تعمید مایکل به عنوان دُن جدید مطلع شود. اما اگر صحنه‌ها جدا از یکدیگر بودند، این امر به این وضوح تاثیرگذار نبود. از این رو، از سوی “Cinefix” این صحنه را به عنوان رتبه بهترین سکانس تمام دوران قرار داده است.
مونتاژها به علت توانایی منحصر به فرد خود در انتقال حجم وسیعی از اطلاعات در مدت زمان کوتاهتر، می‌توانند برخی از به یاد ماندنی‌ترین صحنه‌ها در یک فیلم را ایجاد کنند. در نتیجه درک چگونگی عملکرد مونتاژ فیلم در یک داستان به شما کمک می‌کند تا مخاطبین‌تان را بهتر و موثرتر درگیر کنید و به بهترین شکل ممکن با آنها ارتباط برقرار کنید.
مونتاژ می‌تواند زمان را به شکلی که برای مخاطب معقول باشد سریع کند. به این ترتیب در داستان یک فیلم می‌توانید در یک روز، یک هفته، یک ماه، یک سال یا یک دهه با زمان پرواز کنید.
گاهی یک داستان برای برقراری ارتباط با مخاطب جزئیات بسیار مهمی دارد. اما کارگردان تمایل ندارد زمان زیادی برای توضیح آنها اختصاص دهد. بنابراین مونتاژ فیلم می‌تواند این روند را سریع‌تر کند و مخاطبان را در عرض چند ثانیه جذب کند. مونتاژ حرفه‌ای و خوب می‌تواند به مخطبان کمک کند تا به سرعت یک تغییر چشمگیر در وضعیت جسمی و یا روحی یک شخصیت را درک کند. تمامی این موارد دلیل اهمیت استفاده از مونتاژ می‌باشند.
همانطور که در ابتدای مقاله توضیح دادیم، مونتاژ فیلم مجموعه اقداماتی است به منظور ویرایش فیلم و کوتاه کردن زمان برخی صحنه‌ها انجام می‌شود تا تاثیر عمیق‌تری روی مخاطب داشته باشد. به منظور ارائه یک راهنمایی جامع برای افراد علاقه‌مند به حوزه مونتاژ و تدوین فیلم هستند، سعی کردیم اطلاعات جامعی در زمینه مونتاژ در این مطلب ارائه دهیم. از این رو ابتدا تعریفی جامع از مونتاژ ارائه دادیم، سپس تکنیک‌ها و انواع مونتاژ فیلم را معرفی کردیم و در انتها به بررسی کاربرد آن در فیلم‌سازی پرداختیم.
تیم استودیومیم و تدوینگرشو با هدف گسترش دانش و هنر تدوین فیلم با پریمیر و درآمدزایی تدوینگران از سال 1392 مشغول به فعالیت شده. اکنون با برگزاری دوره های آموزش تدوین فیلم و دوره پریمیر و دوره افترافکت و سمینارهای کشوری در حوزه تدوین به فعالیت خود ادامه می دهد.
پاسخگوی سوالات شما هستیم
سوال شما توسط کارشناسان استودیو میم پاسخ داده خواهد شد